Op 9 juni en onlangs nog op gemeentelijk niveau heeft de kiezer gesproken. België wordt, net als Europa, almaar rechtser en dit heeft een invloed op ons dagelijks leven. We beseffen het misschien nog niet goed, maar de komende maanden zullen voor werknemers op heel wat vlakken rampzalig worden. Onthoud eerst en vooral dat je niets cadeau krijgt. De democratie, de rechtsstaat en de rechten van werknemers komen niet zomaar uit de lucht gevallen. We moeten daar elke dag opnieuw waakzaam voor zijn. Het is geen oude zeurkous die je dat zegt, maar gewoon iemand die even achteruitkijkt en die het slechte uit het verleden niet opnieuw wil meemaken.
Ik heb het dan over onze democratie, over de strijd tegen extreemrechts, over het behoud van onze planeet, over gendergelijkheid en nog veel meer.
Ik vraag me al een tijdje af wat de werkwereld geworden is of aan het worden is en wat de toekomst voor jou en je generatie in petto heeft. In mijn tijd hebben we hard gestreden voor rechten die ons toen fundamenteel leken en die ons leven, ook op het werk, bepaald hebben.
Zo was er bijvoorbeeld de wet van 1971 die werd ingevoerd om de arbeidstijd te reguleren, flexibiliteit te beperken en werknemers te beschermen. Sindsdien mag je niet meer werken 's nachts, op zon- en feestdagen en zijn er regels om misbruiken te voorkomen. Weliswaar is een bepaalde vorm van flexibiliteit mogelijk, maar dan wel omkaderd door een collectieve arbeidsovereenkomst. Als deeltijdse werknemer kan je rekenen op een minimale arbeidsduur (3 uur) en de 38-urige werkweek is gegarandeerd. Vroeger kenden we werkweken van meer dan 40 uur. We hebben de automatisering meegemaakt, de voortdurende stijging van de productiviteit en de daarmee gepaard gaande collectieve arbeidsduurvermindering. We hadden het geluk dat er toen vooruitgang werd geboekt, dat veranderingen in de goede richting gingen, ook op het vlak van de arbeidsvoorwaarden.
Vandaag maak ik me echter zorgen. Die bescherming die we verworven hadden, is aan het verdwijnen. Met wat de regering van plan is, zal die wet aan diggelen geslagen worden. Morgen zal je een flexibele werknemer zijn die te pas en te onpas ingezet kan worden. We krijgen wél te horen dat werknemers vrij zullen mogen kiezen! De individuele keuze als hoogste goed. Er is wel één probleempje. Als je werkt, ben je ondergeschikt aan je werkgever: welke vrije keuze heb je dan nog echt? Er zijn geen grenzen meer. Maar misbruiken zullen er vast wel zijn. Het wordt een wereld van ieder voor zich. Ze zullen je zeggen dat vakbonden geen enkel nut meer hebben, dat het collectief allemaal flauwekul is! Dat een cao ouderwets is. Maar neen, het collectief betekent gewoon dat je samen sterker staat, en geloof me, in een werkrelatie heeft dat elke dag nut!
En dat is nog maar het topje van de ijsberg. De toekomstige regering wil de arbeidsmarkt liever dereguleren dan kwaliteitsvolle jobs te creëren (je weet wel, de heilige graal van het vast contract?). Zo overwegen ze om flexi-jobs en studentencontracten uit te breiden, maar nergens praten ze over echte aanwervingen via 'solide' contracten en niet in een subcategorie.
Dus maak ik me zorgen: wat staat jou te wachten? Als je afgestudeerd bent, welke plaats zal je dan vinden in die jungle die de arbeidsmarkt is? Zal je een job vinden waar je rechten gerespecteerd worden of zal je het moeten stellen met kleine contracten en substatuten die je nauwelijks stabiliteit en zekerheid geven? Hoe ga je je kunnen settelen in het leven, een huis kopen, een gezin stichten... eigenlijk gewoon leven?
Het is niet eerlijk. Onze politieke leiders bieden jongeren geen degelijke vooruitzichten om de arbeidsmarkt op te gaan, maar tegelijk voeren ze ook maatregelen in om oudere werknemers nog langer te laten werken tot ze op de draad versleten zijn. Ikzelf had het geluk om waardig met pensioen te kunnen gaan. In die tijd bestonden er nog eindeloopbaanmaatregelen en brugpensioenen. Zo kon je na vele jaren werken op een fatsoenlijke manier uit het werkleven stappen. Vandaag is dat haast niet meer mogelijk, bijna ontoegankelijk, en morgen zal het helemaal geen optie meer zijn als je ziet wat De Wever, Bouchez en consorten van plan zijn. Nu zijn oudere werknemers volledig op. Sommigen vallen ziek nog vóór ze met pensioen kunnen omdat er geen degelijke oplossingen zijn. Dat is ronduit onaanvaardbaar. Na zoveel jaren werken moeten er waardige oplossingen zijn om de arbeidsmarkt te kunnen verlaten. Brugpensioen is daar één van. Bovendien worden hierdoor jobs gecreëerd want een bruggepensioneerde moet vervangen worden. Ook landingsbanen zijn zo’n maatregel. Die zouden moeten blijven bestaan, mét verplichte vervanging. Waar ik voor pleit, is dat oudere werknemers na een goedgevulde loopbaan kunnen vertrekken met een goede omkadering en dat jongeren mits de nodige opleiding door de ouderen de fakkel kunnen overnemen om hun eigen loopbaan uit te bouwen.
In mijn tijd kon je nog hopen op een degelijk pensioen. Tegenwoordig wordt het steeds moeilijker om een job van onbepaalde duur en een loopbaan zonder “gaten” te hebben. Je traject ligt immers bezaaid met hindernissen. En eens je met pensioen kan gaan, volgt een koude douche. Met wat de politici bekokstoven, zal de situatie er zelfs nog op verslechteren. De periodes in een loopbaan die geen effectieve werkprestaties zijn, komen almaar meer op de helling te staan. Het minimumpensioen zal buiten het bereik van velen liggen en het zijn vooral vrouwen (die om familiale redenen vaak gefragmenteerde loopbanen hebben) die het meest benadeeld zullen worden. Alle oorzaken van loopbaanonderbreking zouden gelijkgesteld moeten worden, niet alleen ziekte of moederschap. Ook de afbouw van de welvaartsenveloppe, waarmee de laagste pensioenen ondersteund worden, is een onaanvaardbare stap achteruit.
Ik denk vaak aan jou en aan de toekomst die je te wachten staat. Ik en iedereen van mijn generatie heeft gestreden voor een rechtvaardigere wereld, om rechten op te bouwen en sociale vooruitgang te boeken. Dat was niet voor niets en we willen dat niet allemaal in rook zien opgaan. We hebben allen de plicht om deze rechten te blijven verdedigen zodat jullie op een schone planeet en in aanvaardbare sociale omstandigheden kunnen leven. In een samenleving waar de werknemers en hun rechten worden gerespecteerd. Maar dat is niet wat de toekomstige regering voor ons in gedachten heeft.
Ik zal er altijd zijn om je te steunen en aan te moedigen als je in de toekomst ergens voor ten strijde trekt. Nu is het aan jullie, de nieuwe generatie, om de fakkel over te nemen. Als er op een dag wordt opgeroepen om jullie te mobiliseren, denk dan niet dat dit een strijd van lang geleden is. Jullie rechten zijn meer dan ooit in gevaar en ik zal met plezier aan jullie zijde staan om samen weerwerk te bieden zodat de wereld voor iedereen leefbaar blijft.